Göz, renkleri seçmek ve dünyayı algılamak adına hayati organlardan birisidir. Sadece bu işlevleri düşünüldüğü zaman bile göz sağlığının ne derece önemli olduğunu anlayabiliriz. Göz sağlığında yaşanan bozulmalar, kişinin dünyayı algılama yeteneğini de doğrudan etkileyecektir. Renk körlüğü de kişinin dünyayı algılaması üzerinde doğrudan etkili olan göz rahatsızlıklarından biri diyebiliriz.
Peki renk algısını doğrudan değiştiren renk körlüğü nedir? Tedavisi var mı? En önemlisi de renk körlüğü testi nasıl yapılır? Soruların cevaplarına bir bakalım.
Göz Renkleri Nasıl Görür?
En temel noktadan başlayalım ve gözün renkleri nasıl gördüğünü değerlendirelim. Standart sağlıklı bir gözde, ön kısımda yer alan kornea ve mercek ışığı iç kısımda yer alan retina bölümüne odaklar.
Retinada ışığa tepki veren pigmentlerin bulunduğu sinir hücreleri vardır. Koniler ve çubuklar olarak anılan bu hücreler, renkli görüşün kontrol edilmesini sağlar ve görüntülerdeki renkleri ortaya çıkarır. Burada koni ve çubuk hücrelerini de ayrı ayrı değerlendirmeye almak gerekiyor.
Koniler
Gözde retina merkezine çok yakın bulunan ve görme işlevinde etkili fotoreseptörlerdir. Renkli görüş için gerekli olan hücrelerdir. Hücreler farklı dalga boylarındaki ışığı algılar ve bu şekilde renkli görüşün mümkün hale gelmesini sağlarlar.
Sağlıklı bir gözde 3 tip koni hücresinin bulunduğunu görürüz. Bu hücreler temelde kırmızı, yeşil ve mavi renklerini algılarlar ve ışığın dalga boylarına göre doğru renklerin seçilmesine izin verirler. Renkli görüş oluşmuş olur.
Çubuklar
Düşük ışıkta etkili olan hücrelerdir. Tek bir pigmenti bulunur. Her ışık ve dalga boyu için aynı şekilde yanıt verirler. Bu nedenle sadece siyah beyaz görüş üzerinde etkileri vardır. Işığa karşı tek aşırı duyarlı hücreler oldukları için gece görüşünde etkilidirler.
Sağlıklı bir gözde renklerin algılanması, bahsettiğimiz hücreler sayesinde gerçekleşir. Renk körlüğü de doğrudan bu hücreler ile alakalı olan bir göz rahatsızlığıdır.
Renk Körlüğü Nedir?
Renkli görüşten sorumlu olan hücreler, fotopigmentlerin tümüne sahipse ve sağlıklıysa, bu durumda gözünüz tüm renkleri algılayacak ve görmenizi sağlayacaktır. Kısa bir tanımlama yapmak istersek, aşağıdaki gibi bir özet geçebiliriz.
Renk körlüğü; renkli görüş üzerinde etkili olan hücrelerdeki pigmentlerin tamamen ya da kısmen eksikliğinden ya da bu pigmentlerde oluşan sorunlardan kaynaklı olarak ortaya çıkan, renkli görüşü etkileyen bir göz rahatsızlığıdır.
Pigmentlerin hangisinin eksik olduğuna ya da hasarlı olduğuna göre hastalığın türü ve etkisi de değişiklik gösterecektir. Türlere göre de bir ayrım yapalım.
Renk Körlüğü Türleri ve İsimlendirme
Tritanopia (Mavi-Sarı Körlük)
Nispeten daha az rastlanan türler arasındadır. Mavi sarı renk körlüğünde, mavi ile sarı renkleri ayırt etmekte zorluk çekilir. Hem erkeklerde hem de kadınlarda görülür ve yine yaşam kalitesini olumsuz yönde etkilediğini de söyleyebiliriz.
Döteranopi ile Protanopi ( Kırmızı ve Yeşil Renk Körlüğü)
Bilinen en yaygın türdür diyebiliriz. Daha çok erkeklerde ortaya çıksa da kadınlarda da rastlanılabilir. Bu tip hastalar kırmızı ile yeşil renkleri birbirinden ayırt edemez.
Monokromatizm ( Tam Renk Körlüğü)
En nadir görülen türlerden biridir diyebiliriz. Renklerin tamamen algılanamadığı durumdur. Hastalar hiçbir rengi seçemezler ve siyah beyaz bir görüntü ortaya çıkar.
Renk Körlüğü Neden ve Kimlerde Oluşur?
Yukarıda tanım yaparken, renk körlüğünün koni ve çubuk göz hücrelerindeki eksiklik ya da sorunlardan kaynaklı ortaya çıktığından söz etmiştik. Koni hücrelerinin tamamen ya da kısmen yokluğu veya hasar görmesi, bu hastalığa neden olmaktadır.
Genelde en büyük nedeninin kalıtsal olduğunu söyleyebiliriz. Ebeveynden çocuğa ilerleyen ve çoğu durumda doğuştan gelen bir hastalıktır.
Kalıtsal Renk Körlüğü Durumu
Kalıtsal nedenlerin en yaygın olarak karşılaşılan neden olduğunu söylemiştik. Bu durumu biraz daha açalım ve bir örnek ile anlatalım. Kalıtsal hastalık X’e bağlı olarak resesif kalıtım modeline dayanır. Kırmızı ve Yeşil renk körlüğü için bu durumu değerlendirecek olursak, aşağıdaki ihtimaller ortaya çıkacaktır.
Kız Bebekler için
- Hem annede hem de babada hastalığın olması durumunda bebekte kırmızı ve yeşil körlük durumu ortaya çıkar.
- Babada hastalık varsa ve anne de hastalık açısından taşıyıcı durumundaysa, %50 ihtimalle bebek hastalığa sahip olacak ya da %50 ihtimalle taşıyıcı durumuna geçecektir.
- Babada hastalık var ve annede böyle bir durum yoksa ve anne taşıyıcı değilse, bu durumda çocuk taşıyıcı olacaktır.
Erkek Bebekler için
- Annede hastalık varsa, bebek hastalığı miras olarak alacaktır.
- Anne taşıyıcı ise bebeğin hastalık şansı %50’dir.
- Sadece babada hastalık varsa, bu durumda bebek hastalığa sahip olmaz.
Kalıtsal nedenleri bir kenara bırakacak olursak, bunun dışında renk körlüğü nedenleri arasında aşağıda yer alan maddeleri de sayabiliriz.
- Yaşanan bir göz hastalığı ya da damar hastalıkları sonucunda
- Gözde ya da beyinde meydana gelen hasarlara bağlı olarak
- Bazı hastalıklar için kullanılan ilaçların yan etkisi olarak
- Glokom( Göz Tansiyonu) hastalığına bağlı olarak
- Göz ve kafa yaralanmalarına bağlı olarak
- Yaşa bağlı gelişen katarakt sorunlarından kaynaklı
Düşük ihtimal olsa da bu nedenlerin biri ya da birkaçı kaynaklı olarak da hastalığın ortaya çıktığını söyleyebiliriz.
Renk Körlüğü Nasıl Teşhis Edilir?
Renk körlüğü testi, teşhis için en sık tercih edilen yöntemlerden birisidir. Özellikle en yaygın görülen yeşil-kırmızı ya da kırmızı-yeşil renk körlüğünde, basit göz testleri bile sonucu ortaya çıkarabilir.
Burada Ishihara renk testi adı verilen bir test uygulanır. Ishihara renk testinde size özel hazırlanmış olan birkaç farklı renkli levhalar gösterilir. Noktalar içerisinde oluşan renklerin yer aldığı levhalara bir sayı yerleştirilir ve renk körlüğü testi bu şekilde yapılır. Ortada yer alan sayının görülüp görülmemesi, hastalık konusunda sonucun öğrenilmesini sağlar.
Bunun dışında hastalığa tanı konulması açısından uygulanan farklı testler de vardır. Diğer testlerden de kısa kısa söz edelim.
Farnsworth-Munsell 100 Renk Testi
Renklerde yer alan hafif değişiklikleri takip etme konusunda durumunuzu ölçen bir renk körlüğü testidir. Test, aynı renk blokların ve sütunların üst üste sıralanmasına dayanır.
Anomaloskop Renk Körlüğü Testi
İki farklı ışık kaynağının kullanıldığı testlerde, hem parlaklık hem de renk açısından doğru görüntü ile eşleştirme temel alınır.
Farnsworth Fener Testi
Testte temelde bir çift ışık kullanılır. Renk körlüğü hastası olduğundan şüphe duyulan kişiye, bu ışıklar gösterilir ve ışıkların renginin söylenmesi istenir. Havacılık endüstrisine kadar birçok yerde kullanılan renk körlüğü testlerinden birisidir.
Tabii ki bu testlerin alanında uzman doktorlar tarafından yapılıyor olması önemli. Eğer bu göz hastalığıyla hastalığıyla karşı karşıya olduğunuzu düşünüyorsanız, kesin tanı için mutlaka uzman doktorunuzla iletişime geçin. Şimdi dilerseniz belirtilerden de söz edelim.
Renk Körlüğü Belirtileri Nelerdir?
Belirtileri kısa kısa sıralamak istersek aşağıda yer alan listeyi elde edebiliriz.
- Parlak ışığa karşı hassasiyetin artması
- Renk tonları arasındaki farkı belirlemede zorluklar çekilmesi
- Renkleri görme ve renklerin parlaklık seviyelerini seçmede sorunlar yaşanması
- Düşük ışık altında renkleri seçmede zorlanma
- En belirgin kırmızı ve yeşil gibi renklerin karıştırılması ya da algılanamaması
- Basit tarama testlerinde olumsuz sonuçlar alınması
Bu ve buna benzer belirtiler varsa, renk körlüğü testi ve teşhisi için uzman bir doktora muayene olmanız gerekebilir.
Renk Körlüğü Tedavi Edilebilir mi? Tedavisi Nedir?
Gelelim en çok merak edilen kısma. Bu kısımda renk körlüğü tedavi edilebilir mi sorusuna yanıt arayacağız.
Bu göz hastalığının bilinen net bir tedavisi bulunmamakta. Uygulanabilecek kesin bir tedavi olmadığı için, hastalık tamamen ortadan kaldırılabilir ve etkileri göz ardı edilebilir demek mümkün değil.
Fakat kullanılan göz içi kontakt lensler, filtreler ve özel geliştirilmiş olan renk körlüğü gözlükleriyle beraber belli bir dereceye kadar sorunun önüne geçilebilir. Günlük yaşamın konforu da bu şekilde arttırılabilir.
Renk Körleri Nasıl Görür?
Bunun kesin bir karşılığı var diyemeyiz. Zira farklı türler olduğundan söz ettik. Hangi pigmentler eksik ya da hasarlı ise görüş buna göre değişiklik gösterebilir. Renk körleri nasıl görür sorusunun da haliyle net bir cevabı yok.
Hastalığın şiddetine, eksik olan pigmentlerin durumuna, hangi pigmentlerin eksik ya da hasarlı olduğuna göre görüş değişebilir. Yazı içerisinde bazı türler için görüşün nasıl olduğunu gösteren görselleri paylaşacağız. Fikir vermesi açısından bu görselleri inceleyebilirsiniz.
Renk körlüğü tanısı ve tedavisi için detaylar bu şekilde. Anlattıklarımızdan da çıkaracağınız üzere, her ne kadar hastalığın kesin bir tedavisi olmasa da yaşam kalitesini biraz daha yükseltmek adına uzman hekimlere başvurulup, etkiyi azaltıcı çözümlerden yararlanılabilir.
Yazımızı bitirmeden önce fikir vermesi açısından hemen aşağı minik bir Renk Körlüğü Testi ekleyelim.
RENK KÖRLÜĞÜ TESTİ
